door Arie van Boxtel
De Boekelse Lokale Omroep Kring (BLOK) bestaat dit televisieseizoen 40 jaar. In dit artikel kijken we terug op de geschiedenis van de BLOK, wat er aan vooraf ging, wat er achter de schermen gebeurde, en de belevenissen van de zeer enthousiaste medewerkers. In de tekstblokjes ‘Achter de schermen’ in dit artikel, de persoonlijke ervaringen en belevenissen van de auteur.
Het begon met Calimero
In 1981 werden de eerste proefuitzendingen gehouden. De zender werd afgesteld op kanaal 44, de frequentie die destijds gebruikt werd door België-2. Deze keuze was bewust gemaakt, omdat België-2 na 22:30 uur geen uitzendingen had, en het voor de kijkers gemakkelijk zou zijn om de zender te vinden op de tv-ontvanger. Aangezien alle antennes van de kijkers voor België-2 op het zuiden stonden gericht, moesten de uitzendingen ten zuiden van Boekel gebeuren om heel Boekel van signaal te voorzien.
Het was een bijzondere belevenis; het zou hier gaan om een van de eerste illegale tv-zenders in Nederland, en de verwachting bij de grondleggers was dat de opsporingsdienst erg veel aandacht zou gaan geven om initiatieven rondom tv-zenders snel de kop in te drukken. Belangrijk was het dus om een goede organisatie op te zetten, om dat risico te verlagen. De voorbereidingen voor de eerste uitzendingen werden gestart; er werden drie aparte groepjes opgericht.
Groep 1 ging over het verzorgen van de uitzendingen met een mobiele antenne en een mobiele zender. Telkens werd er uitgezonden op dinsdagavond vanaf steeds wisselende locaties in het zuiden van Boekel, meestal vanaf boerderijen of boomgaarden waar elektriciteit voorhanden was, maar soms werd er ook stroom afgetakt van lantaarnpalen. De week vóór de uitzending werd gezocht naar de geschikte locaties, naar schuren waar elektriciteit voorhanden was, en naar een plek waar de mobiele zendantenne van acht meter hoog geplaatst kon worden.
Groep 2 hield zich vóór, tijdens en na de uitzendingen bezig met het bewaken van het terrein rondom de zender. Middels 27MC-zenders hield men de omgeving in de gaten om tijdig te kunnen waarschuwen voor ambtenaren van de opsporingsdienst. Deze eigen ‘bewakingsdienst’ was groot; ze kregen een schets van het af te schermen gebied, maar niemand wist precies de uitzendlocatie van die dag.
Groep 3 zorgde voor het maken en afmonteren van de videobeelden in Boekel. Dit was legaal, maar om te voorkomen dat er apparatuur in beslag werd genomen voor onderzoek, werd er een montagestudio ingericht in de kraamafdeling van een boerenbedrijf. Deze ruimte was in een grote stal die geheim bleef; er was gezocht naar een ruimte waar auto’s buiten het zicht van de weg geparkeerd konden worden. Bijna alle apparatuur was geleend, maar door het verkopen van stickers tijdens Carnaval 1982 werd het mogelijk om zelf de eerste apparatuur aan te schaffen.
Na alle voorbereidingen ging de eerste uitzending van ‘Calimero TV Boekel’ van start op 3 januari 1982 met een programma van een half uur over Boekel.
Het adres Leurke 7 was historisch zeer verdacht, mede ook omdat daar een hoge mast met antennes stond. Maar het exact uitpeilen van een tv-zender was zelfs voor een opsporingsdienst nieuw en een lastige taak. In dat jaar waren er verschillende onderbrekingen van de uitzendingen door invallen van de politie en opsporingsdienst, maar nooit werd er een zender aangetroffen bij de invallen. In totaal werden er 12 producties uitgezonden in 1982.
Op dinsdag 19 januari 1982, tijdens de derde uitzending, werd er een proces-verbaal opgemaakt, en werd er een antenne in beslag genomen; er was echter geen zender aangetroffen. In het proces-verbaal van vijf pagina’s met nummer 232/125 lezen we onder andere: “Nadien bleek ons, dat alle wegen, tot in de verre omtrek, waren afgezet met personenauto’s, kennelijk allemaal eigendom van 27MC-ers. In ieder geval is ons gebleken dat een groot gedeelte van de inwoners van de gemeente Boekel terdege georganiseerd is voor het geval de politie de illegale tv-zender in beslag neemt.”
In januari 1983 werd bedacht om de zender via pieptoontjes via de 27MC-band op afstand aan en uit te kunnen zetten, zodat vanaf toen er niemand meer bij de zender aanwezig hoefde te zijn. Een paar weken later werd de zender met bijbehorende apparatuur zelfs ingegraven in een grote kist in de bossen en werd de zendantenne hoog, bijna onzichtbaar, opgehangen in een hoogspanningsmast tussen Gemert en Boerdonk.
De ploeg van videomakers kreeg steeds meer succes; de beelden werden beter en beter, en zelfs grote artiesten zoals Albert West en de BB-Band kwamen gratis naar Boekel voor tv-opnames voor het programma ‘Calimero’s Hitpuree’ in café De Zon. Nog steeds was Calimero TV Boekel een van de weinige lokale tv-zenders in Nederland. Na in totaal 25 uitzendingen werd de grond te heet onder de voeten van de vrijwilligers, en werd besloten de uitzendingen te stoppen. Het einde van Calimero TV Boekel was een feit, na de laatste uitzending op 12 april 1983.
Intussen waren er in juni 1982 drie verdachten gedagvaard voor de rechtbank in ’s-Hertogenbosch, na een inval op 23 maart 1982. Deze rechtszaak eindigde in vrijspraak; er was namelijk wel apparatuur in beslag genomen, maar de benodigde zender als bewijs was niet gevonden. Wel kregen de verdachten het advies van de rechter om eventuele toekomstige illegale uitzendingen te staken, want bij het vinden van bewijs zou er een hoge straf kunnen volgen.
De oprichting van de Boekelse Lokale Omroep Kring (BLOK)
De oprichting van de lokale televisie BLOK was een initiatief van de gemeente Boekel, de ‘Kulturele Kring Boekel-Venhorst’, en de lokale tv piraat Calimero. Het oprichten van een lokale tv-zender zou een win-winscenario worden; de gemeente Boekel hoopte daarmee op meer aansluitingen op de nieuwe Centrale Antenne Inrichting (CAI) van Boekel en Venhorst, en de illegale uitzendingen zouden hiermee legaal worden. Het initiatief werd door de gemeente Boekel neergelegd bij Ferd Vervoordeldonkin zijn rol als bestuurslid van de ‘Kulturele Kring Boekel-Venhorst’, en bij Ton Mikkers in zijn rol als voorzitter van de Heemkundekring Sint Achten op Boeckel.
In de statuten van de BLOK uit 1984 lezen we het doel van de lokale omroep: “Het verzorgen van een omroepprogramma, dat in zodanige mate is gericht op de bevrediging van de in de gemeente Boekel levende maatschappelijke, culturele, godsdienstige en geestelijke behoeften, en dat de stichting geacht kan worden van algemeen nut te zijn.”
De jongelui van Calimero werden uitgenodigd voor gesprekken; dat resulteerde in de oprichting van twee onafhankelijke stichtingen met elk een eigen bestuur:
Stichting Boekelse Lokale Omroep Kring (BLOK), met de benodigde zendvergunning en bijbehorende verplichtingen vanuit het Commissariaat voor de Media.
Stichting Calimero, met daarin de technische ondersteuning en faciliteiten voor tv opname, montage en uitzendingen.
Naast het bestuur van de BLOK werd een Programmaraad opgezet en werd Will Verkuijlen benoemd tot hoofdredacteur van de BLOK. Stichting BLOK werd daarmee de publieke televisieomroep voor de gemeente Boekel. De BLOK was de zevende publieke lokale tv-omroep in Nederland. In die tijd waren er nog maar twee (publieke) Nederlandse zenders en waren er nog geen commerciële zenders zoals RTL of SBS. Ook was er in die tijd nog geen internet voor thuisgebruik.
De BLOK heeft zich aan dezelfde spelregels te houden als de ‘groten’ in Hilversum. Evenals de Hilversumse omroepen heeft de BLOK een zendmachtiging; deze is afgegeven door het Commissariaat voor de Media en moet elke vijf jaar herzien worden.
De eerste tv-uitzending
De eerste BLOK-uitzending was op 16 september 1984 om 11:30 uur en om 20:00 uur, op de CAI van Boekel. Deze uitzending werd geopend door toenmalig burgemeester Koos Pompen, en Stan Doeleman, voorzitter van de ‘Kulturele Kring Boekel-Venhorst’. De woorden van de burgemeester waren letterlijk: “Ik hoop dat de opdracht die de BLOK van de gemeente heeft gekregen tot het beoogde resultaat zal leiden, want het is geenszins een lichte opdracht; ik kan er niet omheen en wil er ook niet omheen, dat de CAI zich in de toekomst op een toenemend aantal aansluitingen mag verheugen”. Tenslotte: “Ik hoop dat de BLOK deze verantwoordelijkheid nog lang zal blijven dragen”.
De uitzendingen werden geprogrammeerd met acht onderwerpen van elk 10-15 minuten, om tot een uitzending te komen van ongeveer 100 minuten. Vaste programmaonderdelen waren: Blokkendoos, Gemeentepolitiek, Op de koffie bij, Boekelse Bedrijvigheid, Sportsprokkels, Heemkunde, Blokje rondom de Kei, en als afsluiting het Flitsenjournaal.
arkensschuur bij een boerderij.
omroepster Anja Ermers
tijdens de opname voor Calimero’s Hitpuree
in 1982.
De eerste jaren waren meteen een heel groot succes voor wat betreft kijkers; middels telefoonenquêtes bleek dat de BLOK een mooie mix van onderwerpen aanbood. De kijkdichtheid zat boven de 80%, een score die geen enkele landelijke Nederlandse tv-zender bereikte. Maar financieel was het erg lastig. De apparatuur was, ondanks dat die tweedehands gekocht werd, heel erg duur. Ook waren de banden voor de uitzending zeer duur; jaarlijks werd er voor ƒ 2.000,- aan banden gekocht.
Gelukkig achteraf, was de redactie erg zuinig op de banden met daarop de uitzendingen; die werden netjes bewaard en niet gewist voor hergebruik. Hierdoor heeft de BLOK op het moment van schrijven ongeveer 1.000 uur video met ongeveer 4.000 onderwerpen over Boekel en Venhorst in het archief.
Bestuur en organisatie
- Bestuur. Elke organisatie moet bestuurd worden. Bij de BLOK doen dat vijf vrijwilligers. Het takenpakket spreekt voor zichzelf: het bepalen van beleid en structuur, public relations, subsidie aanvragen, het aantrekken van medewerkers, financiële zaken, etc. De voorzitter van het bestuur is tevens de voorzitter van de Programmaraad.
- Programmaraad. De Programmaraad bestaat uit leden die diverse geledingen binnen onze gemeenschap vertegenwoordigen. Hoofdtaak: vaststellen en toetsen van programmabeleid en het gevraagd en ongevraagd geven van adviezen.
- Redactie. De redactie is de spil waar alles om draait voor wat betreft het samenstellen, maken en uitzenden van de televisieprogramma’s in Boekel en Venhorst. De redactie draagt medeverantwoordelijkheid als het gaat over de doelstelling van de omroep, alsmede dat dit in wisselwerking met het kijkerspubliek en de doelgroepen gebeurt.
Het gezicht van de BLOK
V.l.n.r.: 1. Vincent Wassenberg, 2. Pieterjan Wintjes (Loosbroek), 3. Hans van Berlo, 4. Jan Meulemeesters,
5.Will Pijnenburg-van de Pas, 6. Arie van Boxtel, 7. Anja Mickers. 8. Joop van Lankvelt, 9. Will Verkuijlen, 10. Stan Doeleman,
11. Rob de Bie, 12. Willy van de Akker.
In 1984 had elke tv-omroep nog een omroepster die de programma’s voor de avond aankondigde. Ook de BLOK startte in 1984 met een omroepster. Ondanks dat de landelijke zenders stap voor stap overgingen naar aankondigingen met leaders, bleef de BLOK vasthouden aan de traditie van een omroepster, het gezicht van de omroep, de verbinding met de kijkers thuis.
De stichtingen BLOK en Calimero, hand in hand
De BLOK is een officiële lokale Nederlandse publieke omroep en werkt volledig volgens de Mediawet en het Commissariaat voor de Media. In het begin was de BLOK volledig afhankelijk van de subsidie van de gemeente Boekel en van donateurs, en in die tijd waren de kosten van apparatuur erg hoog. Met alleen de subsidie- en donateursbijdragen was het niet mogelijk om de technische kwaliteit te verbeteren. Maar door het bestaan van de Stichting Calimero was het mogelijk om extra financiën binnen te halen om de techniek op orde te houden, zonder dat dit als nevenactiviteit werd gezien door het Commissariaat voor de Media. En zeer belangrijk… wij lagen in Boekel vér voor op andere gemeenten in de omtrek; onze regiewagen met camera’s en apparatuur werd ingezet in Uden, Gemert, Veghel, Beek en Donk en Eindhoven. Samen met de lokale omroepen in die gemeenten werden live-uitzendingen verzorgd van bijvoorbeeld verkiezingsprogramma’s en van de beëdiging van nieuwe burgemeesters.
De Blokkrant (1987-2012)
De Blokkrant, de BLOK kabelkrant, was van maart 1988 tot september 1991 gevestigd in de kelder van het oude Raadhuis. De Blokkrant werd thuis opgemaakt met een MSX-computer, en werd enkele keren per week ververst. De nieuwe versie van de kabelkrant werd dan op een floppydisk naar de MSX-computer bij het CAI-injectiepunt in de kelder van het oude Raadhuis gebracht, om hem vandaaruit de kabel op te sturen. In het najaar van 1991 werd ons een kleedkamertje in Nia Domo aangeboden. Op verzoek van de gemeente werd door Combivisie Helmond (de toenmalige kabelexploitant) het CAI injectiepunt naar ons nieuwe onderkomen in Nia Domo verplaatst. Midden jaren 1990 deed de pc zijn intrede en werd de Blokkrant voortaan opgemaakt in PowerPoint. Daarna kon de kabelkrant ook verstuurd worden over de telefoonlijn.
BLOK in Canada (1990)
Op 25 juli 1990 vertrokken drie medewerkers van de BLOK, te weten Bart van de Ven, René Mickers en Ad van den Berg, naar Erin in Canada, voor een reünie van Boekelse immigranten aldaar. De Boekelse muziekgroep ’t Boekels Kwartierke was daar ook uitgenodigd om de mooie Boekelse sfeer in Canada te brengen bij deze grote reünie, georganiseerd door de familie Leenders.
De BLOK maakte optimaal gebruik van deze reis door tevens diverse Boekelse en Venhorstse immigranten thuis te bezoeken en daar videoreportages van te maken. Het geheel werd op 1 november 1990 uitgezonden in een totaal drie uur durende special over Canada en onze immigranten, en natuurlijk met beelden van de reünie en muziek van ’t Boekels Kwartierke.
Jeugdfilms (1994-1999)
In de jaren 1990 werden er door de BLOK een aantal jeugdfilms gemaakt. De verhalen van de jeugdfilms werden geschreven door Ine van den Broek. Uniek aan deze jeugdfilms was dat ze werden uitgezonden zonder een einde. Op het einde werd de jeugd van Boekel en Venhorst opgeroepen om tot een oplossing te komen. De beelden van deze jeugd werden later als plot toegevoegd, zodat de film alsnog afgerond werd met einde.
De Black Hand (1994).
In deze film wordt onze verslaggever Bart van de Ven ontvoerd, terwijl hij met een belangrijke band voor de uitzending op weg is naar de BLOK-regiewagen. Met behulp van het oplossen van een rebus door de kinderen wordt Bart bevrijd en komt de band nog net op tijd in de regiewagen voor de BLOK-uitzending. (30 minuten)De legende van de Kei van Venhorst (1995).
Xantippe en Flaviana doen een bijzondere ontdekking als ze een zeer bijzondere hutkoffer ontdekken, waarin een oude legende zit opgesloten. Samen met kinderen van Boekel en Venhorst wordt een schatkaart ontcijferd, en wordt de schat daarna opgegraven. (65 minuten)
Boekel op z’n kop (1996).
In deze film brengen waarzegster Geraldina en haar hulp Rengelo met hun woonwagen een bezoek aan Boekel. Toevallig maken de boeven Kareltje en Henkie ook een tussenstop in Boekel. Een spannend verhaal met mooie beelden in Boekel, en een ontknoping met de Boekelse en Venhorstse jeugd. (62 minuten)
De verdwijning van Rutger (1999).
In deze film ontdekken gemeentebode Toon Hoevenaars en burgemeester Driek van de Vondervoort, dat Rutger van Herpen van zijn standbeeld is verdwenen. Hij heeft een briefje achtergelaten met de tekst “Ik ben vertrokken”. Een groepje kinderen gaat op zoek naar Rutger, maar zonder hulp van de Boekelse en Venhorstse jeugd op het einde, had Rutger niet kunnen terugkeren op het standbeeld. (106 minuten)
Donateursacties
Gedurende de eerste 25 jaar van de BLOK was de apparatuur om goede beelden te maken erg duur; jaarlijks werden er daarom rechtstreekse donateurs-tv-uitzendingen gemaakt, met daaraan gekoppeld een loterij. Deze rechtstreekse uitzendingen werden in het begin gemaakt in discotheek ’t Stuupke, en later kwamen ze live vanuit Nia Domo. In de uitzendingen de onderdelen: actualiteiten, muziek en een kijkersspel, zodat kijkers thuis rechtstreeks in de uitzending vragen konden beantwoorden om daarmee een prijs te winnen. Het binden van kijkers kun je als lokale omroep prima, door bijvoorbeeld naar de kijkers toe te gaan met een losse reportage-set, en de beelden met een vertraging van een half uurtje mee te nemen in de rechtstreekse uitzendingen. Zo ontstond in die jaren het ‘stratenspel’, waarin buurtverenigingen een spel in hun wijk speelden voor de draaiende camera van de BLOK tijdens de rechtstreekse uitzending.
Een andere creatieve insteek was om tijdens de uitzending met een sjoelbak met vierkante stenen (blokken) bij kijkers aan te bellen, zodat ze ter plekke, met de sjoelbak op de tafel, deel konden nemen aan het ‘sjoelbakkenspel’.
Youngblok (2008-2011)
De Youngblok was een zeer actieve groep jongeren, die binnen de BLOK hun eigen programma ging maken voor de jeugd in Boekel en Venhorst. De programma’s van de Youngblok werden volledig op eigentijdse manier en volledig in eigen beheer opgenomen, afgemonteerd en geproduceerd door deze enthousiaste jongeren. Tradities werden doorbroken, en deze groep ging zelfs zover dat ze de gehele avond van de gemeenteraadsverkiezingen in 2010, in een avondlange rechtstreekse tv-uitzending presenteerde vanuit Nia Domo.
BlokLive
Gedurende al deze jaren is de techniek heel erg veranderd. In 40 jaar tijd is de BLOK overgegaan van volledig analoge opname en uitzending via de CAI, naar volledig digitale opname en online digitale streaming naar diverse providers en naar YouTube.
Daarnaast maken we sinds 2019 gebruik van het Sint-Jangebouw, waar de vroegere aula is ingericht als televisiestudio. Vanuit deze studio presenteren we maandelijks, elke laatste donderdagavond van de maand, ‘BlokLive’, een rechtstreeks praatprogramma met vier gasten uit Boekel en Venhorst, over lokale actualiteiten, politiek en aanverwante onderwerpen. De presentatie daarvan is in handen van Mario van Dinther.
De toekomst
Op het moment van schrijven is het vanuit de landelijke overheid de bedoeling om vanaf 2028 met regio-omroepen te starten en te stoppen met lokale omroepen. De BLOK komt dan te vallen in ‘regio 69’, samen met de gemeenten Laarbeek, Gemert-Bakel, Maashorst, Meierijstad en Oss.
In het kader van regionale samenwerking zijn we inmiddels een technische samenwerking aangegaan met Omroep Peelrand in Laarbeek. Via Peelrand verzorgen we onder andere nieuwsflitsen uit de gemeente Boekel en maken we gebruik van hun netwerk voor de uitzendingen op de kanalen van Ziggo, KPN en Odido.
Voor wat betreft programma’s zijn we naast BlokLive en de nieuwsflitsen, inmiddels ook gestart met de voorbereiding voor een nieuw rechtstreeks programma ‘Skôn bewaord’; een opzet waar we in samenwerking met de Heemkundekring één keer per maand terugkijken in ons archief, met beelden van toen en de verhalen van nu, elke tweede donderdag van de maand.
Tot slot van dit artikel, heel veel dank aan onze vrijwilligers, die bijna dag en nacht in touw waren en vooral met veel plezier tv maakten, voor en vooral mét de inwoners van Boekel en Venhorst. Vooral die betrokkenheid en interactie met de inwoners, is in onze beleving de levenslijn van een goede lokale tv-omroep. Vrijwilligers die gedurende al die 40 jaren, of bijna 40 jaar, actief waren bij de BLOK, zijn: Ad van den Berg, Arie van Boxtel, Joop van Lankvelt, René Mickers en Will Verkuijlen.
De voorzitters van het bestuur van Stichting BLOK waren in die 40 jaren achtereenvolgens: Ferd Vervoordeldonk, Hans Grave, Piet van Antwerpen, Karel Boeijen, Gerry van Boxtel en Arie van Boxtel.
Alle uitzendingen zijn terug te zien in ons archief op YouTube-kanaal blokboekel, of via de link op onze homepage www.bloktv.nl
Bronnen:
Archief Stichting Calimero, archief Stichting BLOK, auteur, en de vrijwilligers van Calimero en BLOK