Door Jo van Grinsven
Rond 1920 ziet de vlakte waar nu Venhorst ligt er ongeveer zo uit (zie onderstaande foto). Hei, gras en water en geen bomen. Schapen houden de hei kort en zorgen ervoor dat er geen bomen groeien. In het begin van de twintigste eeuw gaan steeds meer boeren de Boekelse Heide bewerken. De gemeente verkoopt percelen heidegrond van ongeveer 7 ha, in die tijd voldoende om met een gezin te kunnen leven van een boerenbestaan.
Rond 1930 wonen er al enkele honderden mensen in de ontginning en die hebben graag een eigen school en kerk omdat de dagelijkse tocht naar Boekel ruim een uur gaans is.In 1932 geeft de gemeenteraad goedkeuring aan het dorpsplan van de Streekplancommissie. De naam voor het nieuwe dorp wordt St. Jozefpeel, genoemd naar de patroonheilige van de Boekelse pastoor, Jozef de Raad. Omdat de naam St. Jozefpeel zorgt voor verwarring bij de posterijen, heet het dorp vanaf 1936 Venhorst. Genoemd naar de vennen in de streek en de Peelhorst waarop het dorp ligt.
St. Corneliusschool
Het eerste gebouw van het nieuwe dorp is de St. Corneliusschool, gebouwd in 1932. Op 16 januari 1933 wordt deze school met veel ceremonieel geopend en krijgen ruim 80 kinderen les van 3 leerkrachten. Schoolleider wordt Piet Menne, een man die niet alleen hard werkt aan zijn prachtige school, maar ook nog veel tijd en energie stopt in de ontwikkeling van het dorp. Samen met de vereniging Dorpsbelang zorgt hij ervoor dat er een telefoonverbinding komt, dat de Kei wordt verplaatst, dat de weg Boekel – Venhorst wordt verhard en nog veel meer. Persoonlijk zorgt hij er ook nog voor dat alle grote en kleine gebeurtenissen van het jonge dorp uitgebreid in de krant komen.
Villa De Linde
Een fraai gebouw bij de school is villa De Linde, gebouwd in 1933 als woning voor het eerste hoofd der school Piet Menne. Die woont daar met zijn gezin tot 1946. Omdat Piet steeds slechter hoort, wordt hij afgekeurd voor het werk in het onderwijs. De rest van zijn leven leeft Menne in Tilburg waar hij schoolartikelen verkoopt. In 1970 overlijdt hij. In 2022 staat dit prachtig gebouw er nog steeds goed onderhouden bij.
De Kei
In de Zanddel ligt al sinds mensenheugenis een grote zwerfkei. Herders gebruiken hem als zitplaats om even uit te rusten van de eenzame tocht met de schapen over de hei.
In 1933 wordt de kei met vereende krachten uit de grond gehaald en in 1934 met paarden naar het dorpsplein gereden. Daar wordt hij als een sieraad op een sokkel geplaatst. De steen is van Noorse graniet en dus waarschijnlijk meegevoerd door het landijs uit het Noorden.
De Kei ligt in 2022 nog op het dorpsplein, bevrijd van het roestvrijstalen omhulsel dat kunstenaar Jan van Hoof in 2007 heeft geplaatst. In die platen zijn plattegronden weergeven die in sprongen van 25 jaar de ontwikkeling laten zien. Verder staat er een gedicht op van Jos van der Ven dat heel in het kort de geschiedenis van het Peeldorp weergeeft van 1932 tot 2007, ook in tijdsperiodes van 25 jaar:
Eerste steen, hard en woest, wacht het werk, veel en noest.
Staag gegroeid, naar links, naar rechts. Een vijand? Och, hij hindert slechts. Dan komt een oogst, met goud bepaald, het rondom ons is ingehaald.
Wat ook vervaagt of van ons drijft, wat ook verdwijnt… het scheppen blijft.
Statenweg 55, pakhuis CHV/ NCB
Het in 1933 gebouwde pakhuis aan de Statenweg van de CHV/ NCB. Architect was F. Ververst. Er zaten 4 ringen aan de muur om paarden vast te zetten. Aan de voorzijde een gemetseld losperron. Nu is het een woonhuis. In de zijgevel is nog vaag de gele beschildering met CHV-NCB te zien.
Bazaar/ winkel van Thijssen
In 1934 kwam de eerste middenstander naar de kern van Venhorst aan St. Josephplein 26. Dat was timmerman en aannemer Piet Thijssen uit Mill. Hij bouwde een timmerwerkplaats Hij begon ook een winkel waar van alles te koop was, zodat de klanten niet voor een kleinigheid naar Boekel of nog verder weg hoefden.
Café “De Toekomst”
Piet van den Elzen (Piet Kriste) bouwde aan St. Josephplein 2 in 1934 het café “De Toekomst” en werd er caféhouder. Het is nu omgebouwd tot woonhuis.
Zijn eerste café bouwde Piet aan de Grote Baan langs de doorgaande weg Boekel – Wanroij, omdat de kans groot was dat daar het centrum van St Jozefpeel (Venhorst) zou komen. Dat café droeg de naam “De Kleuter”.
Bakkerij Van de Ven
In de dorpskern vestigen zich een aannemer, bakker en smid en er wordt een café gebouwd.
Bakker Van de Ven start zijn onderneming in 1934. De eerste bakker is Cor, later opgevolgd door zoon Wim en vervolgens kleinzoon Ruud.
Sint Jozefkerk
In 1934 wordt een rooms-katholiek kerk gebouwd met 224 zitplaatsen. Dit is de hulpkerk van de moederparochie Boekel. De krant roemt het gebouw als “de mooiste Peelkerk in het Noordelijk gebied”. In 1935 wordt Venhorst een zelfstandige parochie. De eerste pastoor is Marinus Thomassen en hij blijft in functie tot 1967. In 1952 wordt de kerk uitgebreid met twee zijbeuken en een grotere toren met klok en weerhaan, er zijn dan zo’n 330 zitplaatsen.
Het kerkhof
Aan het einde van 1934 wordt door de gemeenteraad goedkeuring verleend om grond af te staan voor de aanleg van een kerkhof en wordt er een nieuwe weg aangelegd naar de toekomstige begraafplaats.
Uit de krant van dinsdag 22 januari 1935:
Een indrukwekkende plechtigheid
“Dinsdagmorgen heeft alhier een zeldzame plechtigheid plaats gehad, die bij de bewoners niet licht uit het geheugen zal gaan. Onder de plechtige H. Mis, die om 8 uur werd opgedragen door pastoor Thomassen, en waarbij alle inwoners van
St. Jozefpeel tegenwoordig waren, sprak pastoor de Raad uit Boekel de geloovigen van den kansel toe. Na de H. Mis begaven allen, voorop de jongens en de mannen, daarna de meisjes en vrouwen, dan de zangers met de geestelijkheid zich in processie naar de kerkhof luidop biddende. Op het kerkhof aangekomen, schaarde allen zich rondom het kruis, waarna enkele gebeden en de litanie van Alle Heiligen werd gezongen. Onder het zingen van den psalm Miserére, besprenkelde de Z.E. Pastoor het 70 are groote kerkhof. De belangstelling was groot”.
Ongetwijfeld zal men onder elkaar wel hebben toegefluisterd wie of wel het eerst op de zo pas gewijde grond begraven zou worden, niet wetende dat dit zeer spoedig zou gebeuren. Want wat gebeurde er? Een godsvruchtige moeder van zeven betrekkelijk kleine kinderen werd later op de dag plotseling onwel en stierf kort daarop. Des te tragischer was het dat deze vrouw die zelfde ochtend nog aanwezig was geweest en de plechtigheid op het kerkhof had bijgewoond”. (Mevr. Manders- van Dalen)
Smederij
St. Josephplein 41, woonhuis/smederij
Ca. 1936
Het huis met smederij werd gebouwd door aannemer Jan Ponjé uit Handel, deze had de opdracht van Piet van Deursen uit Handel, die dit gebouw weer verhuurde aan Andries de Wit. Na de oorlog ± 1948 is Andries de Wit gestopt en kwam dit bedrijf bij drie gebroeders Van Grinsven, die dit eerst ook huurden van Piet van Deursen. Na enige tijd kocht een van deze broers de zaak met woning, waar later Piet van der Laar als knecht kwam te werken. Piet kocht dit bedrijf in 1960. Nu zit zoon Sjack in de zaak.
Verharding weg Venhorst – Boekel
In 1938 wordt de weg naar Boekel verhard. Omdat veel raadsleden van de gemeente Boekel deze voorziening erg kostbaar vinden, moet burgemeester Cornelus Schafrat al zijn diplomatie in de strijd gooien om dit kostbare project aangelegd te krijgen.
Het bestuur van de provincie Noord-Brabant (de Provinciale Staten) geeft een flinke subsidie en daarom krijgt de oude zandweg Nieuwe Dijk de nieuwe naam Statenweg.
De weg Boekel – Venhorst is in 1938 verhard en met rood weergegeven. In de kom van Venhorst zijn ongeveer 10 bouwwerken aangegeven, waar onder meer de bakker, de smid en de eerste aannemer hun bedrijf hebben. De verharding van deze doorgaande weg eindigt midden in het dorp, even voorbij de kerk voor de smederij van Andries de Wit.
Parochiehuis
In 1939 krijgt de parochie van de gemeente Boekel 24 are bouwgrond, om daar een “bewaarschool” te bouwen die ook dienst kan doen als vergaderzaal. Dit wordt het parochiehuis met bewaarschool.
Met wat aanpassingen blijft deze voorziening tot eind 2005 in gebruik. In 2006 wordt het hele gebouw afgebroken en vervangen door het multifunctioneel centrum De Horst. Ook op het huidige terrein van De Horst stond de Boerenleenbank, gebouwd circa 1960. In 1972 verhuist die naar een nieuw gebouw aan St. Josephplein 1.
Defensiekanaal
Op de oostelijke grens van de parochie Venhorst ligt het Defensiekanaal.
De “Peel-Raamstelling” wordt in 1939 aangelegd om Nederland te kunnen verdedigen. In juli van 1939 wordt begonnen met het graven van het zogenaamde defensiekanaal, (in het kader van de werkverschaffing wordt het grotendeels met de hand gegraven). Het kanaal loopt van Griendtsveen naar de rivier de Raam ten westen van Mill. Het defensiekanaal, 10 meter breed en 1,80 meter diep, moet door licht bewapende troepen kunnen worden verdedigd. Om het gebied niet in zijn geheel af te sluiten, worden over dit kanaal hier en daar houten bruggen aangelegd. Deze zijn zo gemaakt, dat ze door leken in een half uur kunnen worden afgebroken. De uit dit kanaal afkomstige grond wordt aan de westelijke oever verwerkt tot een aarden wal van twee meter hoogte waartussen kazematten komen. Ze zijn bestand tegen machinegeweervuur, mortieren en het veldgeschut van 1918, maar niet tegen het modern geschut van 1940. De bouw van de kazematten begint in oktober 1939.
De Pioniers
De feestelijkheden rond het 50-jarig bestaansfeest van Venhorst in 1982 worden afgesloten met de onthulling van het beeld De Pioniers. Het kunstwerk van Marga Brei is een geschenk van het gemeentebestuur van Boekel aan de bewoners van Venhorst.
Je ziet een krachtig boerenechtpaar dat De Peel met veel energie gaat ontginnen. Op de achtergrond een gedeelte van de Mennehof waar nog kinderen wonen van de eerste bewoners van het dorp (pioniers).
Jozefhof
In 2011 wordt van de totaal verwilderde pastorietuin een gezellig hof gemaakt waar je naar hartenlust vogels en vlinders kunt bekijken, een wandelingetje kunt maken of naar een kort overzicht van de geschiedenis van Venhorst kunt luisteren in het prieeltje (met rood dak).
Venhorst kern.